Zmiany w Kodeksie wyborczym

Weszły w życie przepisy nowelizujące Kodeks Wyborczy. Najważniejsze zmiany polegają na skróceniu procedury sądowoadministracyjnej w sprawach skarg na uchwały PKW dotyczących podziału na okręgi wyborcze, uchyleniu przepisów w zakresie transmisji i nagrywania przebiegu prac obwodowych komisji wyborczych czy nowych zasadach powoływania urzędników wyborczych.

Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw  realizuje postulaty zgłaszane przez Państwową Komisję Wyborczą. Nowelizacja przewiduje zmianę: ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy; ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym; ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym: ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji
w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów oraz ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych.

Skrócenie procedury sądowoadministracyjnej w sprawach skarg na uchwały PKW

Dzięki nowelizacji Kodeksu wyborczego procedura sądowoadministracyjna w sprawach skarg na uchwały Państwowej Komisji Wyborczej dotyczących podziału na okręgi wyborcze została skrócona. W myśl nowych przepisów skargi na te uchwały będą rozpatrywane tylko przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie trzech sędziów.

Warto przypomnieć, że – wprowadzona ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych – procedura podziału na okręgi wyborcze zakładała, że na postanowienia PKW przysługiwała skarga do sądu administracyjnego, z kolei na orzeczenie tego ostatniego prawo wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Zmiana dotychczasowych przepisów ma na celu przyspieszenie postępowań przed sądami w sprawach skarg na uchwały Państwowej Komisji Wyborczej dotyczących podziału na okręgi wyborcze.

Przepisy o transmisji i nagrywaniu przebiegu wyborów uchylone

Kolejne rozwiązanie polega na uchyleniu przepisów o transmisji i nagrywania przebiegu prac obwodowych komisji wyborczych. Zmiana ta wynika z wprowadzenia do polskiego porządku prawnego przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie
o ochronie danych).

Poszerzenie kręgu osób mogących pełnić funkcję urzędnika wyborczego

Dzięki nowelizacji Kodeksu wyborczego został poszerzony krąg osób, które mogą pełnić funkcję urzędnika wyborczego. Zgodnie z art. 191c Kodeksu wyborczego, na urzędników wyborczych – poza pracownikami urzędów obsługujących organy administracji rządowej,  samorządowej lub jednostek im podległych lub przez nie nadzorowanych – będą mogły być powołane także inne osoby mające co najmniej 5-letni staż pracy w tych urzędach lub ich jednostkach.

Wyjątek od reguły

Znowelizowane przepisy Kodeksu wyborczego przewidują również, że wyjątkowo, w przypadku zagrożenia wykonania zadań, Szef KBW będzie mógł powierzyć wykonywanie funkcji urzędnika wyborczego osobie niespełniającej wymogów dotyczących miejsca zamieszkania i miejsca pracy. Takie szczególne powierzenie funkcji urzędnika wyborczego obowiązywałoby jedynie nie dłużej niż na czas danych wyborów – bowiem przypomnieć należy, że kadencja urzędnika wyborczego powołanego w normalnym trybie trwa 6 lat.

Obsługa urzędników wyborczych to zadanie zlecone gminy

Nowe przepisy jednoznacznie wskazują, że zapewnienie przez wójta (burmistrza, prezydenta) obsługi i warunków pracy umożliwiających prawidłowe wykonywanie zadań przez urzędników wyborczych jest zadaniem zleconym gminy.

Nowe zadanie PKW

Znowelizowany Kodeks wyborczy nakłada na Państwową Komisję Wyborczą nowe zadania, polegające na prowadzeniu wykazu osób, wobec których sąd prawomocnie orzekł o utracie biernego prawa wyborczego w związku ze złożeniem niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, a także na udostępnianiu danych o tych osobach właściwym komisjom wyborczym dokonującym rejestracji kandydatów w wyborach.

Nowe przepisy stanowią, że prezes sądu będzie zobowiązany do niezwłocznego przesłania PKW prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego fakt złożenia przez osobę lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego.  Realizacja tych zadań przyczyni się do prawidłowego i sprawnego prowadzenia procedury rejestracji kandydatów w wyborach.

Zakaz łączenia wyborów

W myśl nowych przepisów nie będzie możliwe przeprowadzanie wyborów do organów jednostek pomocniczych gmin (sołectwa, dzielnice itp.), jak również referendów lokalnych w dniu, w którym odbywają się wybory ogólnokrajowe, a więc wybory do Sejmu i Senatu, wybory Prezydenta RP, wybory do Parlamentu Europejskiego, wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego oraz wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Zakaz ten nie dotyczy wyborów do rad dzielnic m.st. Warszawy, które  przeprowadzane są na zasadach stosowanych przy wyborze rad gmin.